Diş Hekimliğinde 2019-nCoV (COVID-19) İletim Yolları ve Koronavirüs Kontrolleri

Corona Virüsü Nedir?

Önce "2019-nCoV" olarak tanımlanan ardından Şubat ayında Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından "Covid-19" olarak adlandırılan Koronavirüs ya da Corona Virüsü, en kısa tanımıyla solunum yolu enfeksiyonu yapan tehlikeli bir virüstür. En çok karşılaşılan belirtileri ateş, öksürük ve solunum sıkıntılarıdır. Peki, tüm dünyayı bir bir anda saran Corona Virüsü nasıl bulaşır?

Covid-19'un Olası İletim Yolları

Yeni Koronavirüs'ün ortak bulaşma yolları arasında doğrudan bulaşma (öksürük, hapşırma ve damlacık inhalasyonu aktarımı) ve temas aktarımı (oral, nazal ve göz mukoza zarlarıyla temas) bulunur. Yapılan araştırmalar, Covid-19 bulaşma riskinin solunum yolu ile sınırlı olmadığını ve göze temas etmenin de virüsün vücuda girmesi için etkili bir yol sağladığını göstermiştir. Buna ek olarak, diğer çalışmalar solunum virüslerinin kişiden kişiye doğrudan veya dolaylı temas yoluyla da bulaşabileceğini göstermiştir.

Diş Kliniklerinde Corona Virüs'ün Olası Bulaşma Yolları

Covid-19 solunum damlacıkları ile kişiden kişiye doğrudan geçebildiğinden, ortaya çıkan kanıtlar virüsün, temas ve fomitler yollarıyla da bulaşabileceğini düşündürmektedir . Buna ek olarak, 2019-nCov ile enfekte kişiler için asemptomatik kuluçka süresinin ~ 1-14 gün olduğu bildirilmiştir ve semptomları olmayanların da virüsü yayabileceği doğrulanmıştır. Diş hastaları ve profesyoneller, ağız boşluğunu ve solunum yollarını enfekte eden virüsler ve bakteriler dahil olmak üzere patojenik mikroorganizmalara maruz kalabilirler. Diş klinikleri diş hekimleri için, hastalarla yüz yüze iletişimin yanı sıra hastaların tükürük, kan ve diğer vücut sıvılarına maruz kalma riskini barındırır. Yine keskin aletlerin kullanılmasını içeren prosedürlerinin özgüllüğü hastadan hekime, hekimden hastaya enfeksiyon yayılma riskini arttır.

Havadan yayılım

Koronavirüs ailesinden olan SARS-Cov'un (ciddi akut solunum yolu sendromu) havadan yayılımı birçok literatürde çok iyi rapor edilmiştir. Dental belgeler, birçok diş prosedürünün virüs ile kontamine olmuş aerosoller ve damlacıklar ürettiğini göstermektedir . Bu nedenle, 2019-nCoV'un damlacık ve aerosol iletimi diş klinikleri ve hastanelerdeki en önemli endişelerdendir. Enfekte hastanın öksürüğü ve nefes almasına ek olarak, yüksek hızlı dental el aleti gibi diş cihazları, türbini yüksek hızda dönmeye ve akan su ile çalışmaya yönlendirmek için yüksek hızlı gaz kullanır. Dental cihazlar hastanın ağız boşluğunda çalıştığında, hastanın tükürüğü veya hatta kanı ile karıştırılan çok miktarda aerosol ve damlacık üretilir.

Temas ile yayılım

Bir diş hekiminin insan sıvıları, hasta materyalleri ve kontamine diş enstrümanları veya çevresel yüzeylerle sık sık doğrudan veya dolaylı teması virüslerin yayılmasına yol açar. Ek olarak, diş hekimleri ve diğer hastalar, konjonktival, nazal veya oral mukozanın enfekte olmuş bir kişiden üretilen ve maske olmadan öksürerek ve konuşarak kısa bir mesafe iten mikroorganizmalar içeren damlacıklar ve aerosollerle temas etmeleri muhtemeldir.

Kontamine olmuş yüzeylerle yayılım

Koronavirüs familyasından ağır akut solunum yolu yetersizliği sendromu (SARS) ve Orta Doğu solunum sendromu (MERS) tıpkı Corona Virus gibi metal, cam veya plastik gibi yüzeylerde birkaç güne kadar yaşayabilir. Bu nedenle, sağlık hizmetleri ortamlarında sık sık temas edilen kontamine yüzeyler potansiyel bir koronavirüs bulaşım kaynağıdır. Diş hekimliği uygulamaları, enfekte olmuş hastalar yüzünden diş ofislerindeki tüm yüzeyleri kirleten damlacıklar ve aerosoller türetebilir. Ek olarak, Koronavirüs'lerin oda sıcaklığında 2 saatten 9 güne kadar bulaşıcı kaldığı, ortamdaki nemin bu süreye yardımcı olduğu görülmüştür. Bu nedenle, dental kliniklerde temiz ve kuru bir ortam yaratmak, Covid19'un kalıcılığını azaltmaya yardımcı olacaktır. Peki, diş hekimleri Corona Virus'e karşı nasıl önlem alabilir?

Diş Hekimliği Uygulamaları İçin Koronavirüs Kontrolleri

İşin özünde, diş hekimlerinin ,Covid-19'un nasıl yayıldığını, enfekte olan hastaların nasıl tanımlanacağını ve Koronavirüs bulaşmasını önlemek için uygulama sırasında hangi ekstra koruyucu önlemlerin alınması gerektiğini bilmesi gerekir.

Hasta değerlendirmesi

Her şeyden önce, diş hekimleri şüpheli bir COVID-19 vakasını tanımlayabilmelidir. Genel olarak, hastalığın akut ateşli fazında olan COVID-19'lu bir hastanın diş kliniğini ziyaret etmesi önerilmez. Bu gerçekleşirse, diş hekimi 2019-nCoV enfeksiyonu şüphesi olan hastayı tanımlayabilmeli, hastayı asla diş kliniğinde tedavi etmemeli, hemen hastayı karantinaya almalı ve mümkün olan en kısa sürede enfeksiyon kontrol bölümüne bildirmelidir. Tarama için temassız bir alın termometresi şiddetle tavsiye edilir. Ayrıca tedaviye başlamadan önce aşağıdaki soruların sorulmasında fayda var:

1. Son 14 gün içinde ateşiniz veya ateşiniz var mı?
2. Son 14 gün içinde öksürük veya nefes almada güçlük gibi yakın zamanda ortaya çıkan solunum problemleri yaşadınız mı?
3. Son 14 gün içinde yurt dışına seyahat ettiniz mi?
4. Son 14 gün içinde Covid-19 enfeksiyonu doğrulanmış bir hastayla temas kurdunuz mu?
5. Son 14 gün içinde içinde sizinle yakın temas halinde olan ateş veya solunum problemleri belgelenmiş en az iki kişi var mı?
6. Kısa bir süre önce herhangi bir kalabalık toplantıya dahil oldunuz mu? Maç, sinema, konser gibi kültürel etkinliklere katıldınız mı?

Bir hasta yukarıdaki sorularının herhangi birine “evet” yanıtı verirse ve vücut sıcaklığı 37.3 ° C'den yüksekse, hastanın derhal karantinaya alınması gerekir. Yukarıdaki bir ya da birden fazla soruya evet cevabı veren hastanın ateşi olmasa bile diş hekiminin tedaviyi 14 gün ertelemesi ihtiyatlı bir yaklaşım olacaktır.

El hijyeni

Her ne kadar uygun el hijyeni diş hekimliği uygulaması için rutin ön şart olsa da oral profesyonellerin hasta muayenesinden önce ve hastaya dokunduktan sonra ellerini dezenfekte etmesi hayati önem arz eder. Ayrıca diş hekimlerinin ellerini kendi ağız, burun ve gözlerine dokundurmamaya ekstra özen göstermesi gerekir.

Diş hekimleri için kişisel koruyucu önlemler

Özellikle diş klinikleri ve hastanelerde, havadaki damlacığın enfeksiyonun ana yayılma yolu olarak kabul edildiği göz önünde bulundurulursa, koruyucu gözlük, maskeler, eldivenler, yüz kalkanları ve koruyucu dış giyim dahil tüm bariyer koruma ekipmanları şiddetle tavsiye edilir. Diş hekimliği düşünüldüğünde, akla ilk gelen önlemler, tek kullanımlık çalışma başlığı, tek kullanımlık cerrahi maske ve beyaz önlük, koruyucu gözlük veya yüz siperi, tek kullanımlık lateks eldiven veya nitril eldiven kullanmaktır.

Diş prosedürlerinden önce ağızlık

Ön prosedür ağızlığı, kauçuk barajın kullanılamadığı durumlarda en uygun çözüm olacaktır; zira diş hekimliğinde yaygın olarak kullanılan klorheksid, Kronavirüs'e karşı etkili olamayabilir.

Kauçuk baraj izolasyonu

Kauçuk barajların kullanımı, özellikle yüksek hızlı el aletlerin ve ultrasonik cihazların kullanıldığı durumlarda, tükürük ve kanla kontamine aerosolün sıçrama yüzdesini önemli ölçüde düşürebilir. Kauçuk baraj uygulandığı zaman, aerosol ve sıçrama için ekstra yüksek hacimli emme prsedürü uygulanabilir. Kauçuk baraj izolasyonu mümkün değilse, aerosol oluşumunu olabildiğince azaltmak için Carisolv ve el ölçekleyici gibi manuel cihazlar önerilir.

Geri çekme önleyici piyasemen

Geri çekme önleme valfleri bulunmayan yüksek hızlı diş piyesameni, diş prosedürleri sırasında birikintileri ve sıvıları aspire edebilir. Daha da önemlisi, bakteri ve virüs de dahil olmak üzere mikroplar, diş ünitesi içindeki hava ve su tüplerini daha fazla kirletebilir; potansiyel olarak çapraz enfeksiyon gerçekleşebilir. Bu nedenle, Covid-19 salgını süresince, anti-geri çekme fonksiyonu olmayan dental el aletlerinin kullanılmaması hayati önem arz eder. Bir başka deyişle, özel olarak tasarlanmış anti-geri çekmeli valflere veya diğer anti-reflü tasarımlarına sahip, geri çekilme önleyici dental el aleti, çapraz enfeksiyon için ekstra önleyici bir önlem olarak, şiddetle tavsiye edilir.

Kliniğin dezenfeksiyonu

Sağlık kurumları hem klinik ortamlarda hem de kamusal alanda etkili ve katı dezenfeksiyon önlemleri almalıdır. Tüm klinik cihaz ve aletler, standartlara uygun bir biçimde dezenfekte edilmelidir. Ortak alanlar, söz gelimi kapı kolları, sandalyeler, masalar, asansörler, hastaların randevu beklerken kullandığı koltuklar dahil olmak üzere tüm materyaller sık sık temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.

Tıbbi atıkların yönetimi

Covid-19 enfeksiyonundan şüphelenilen veya onaylanan hastaların tedavisi süresince üretilen tıbbi ve evsel atıklar "bulaşıcı tıbbi atık" olarak kabul edilir. Bu bağlamda tüm atıkların (kullanımdan sonra atılabilir koruyucu ekipman dahil) standartlara uygun bir biçimde tıbbi atık ambalajlarıyla poşetlenmesi ve aynı şekilde bertaraf edilmesi hayati önem arz eder. 25.01.2017 tarihli ve 29959 no'lu resmi gazetede yayınlanan "Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği" uyulması gereken en doğru kaynak olacaktır. Unutmayın, 1991 yılından beri tüm Türkiye’ye diş sağlığı ile ilgili cihaz ve sarf malzemeleri temin edip, satış öncesi ve sonrası her süreçte destek veren Metco Dental, Sterilizasyon Cihazları için de Dünya’nın Bir Numaralı markalarını beğeninize sunar. Özellikle  Melag markalı otoklav cihazlarımız her türlü sterilizasyon ihtiyacınızı garantili ve uygun bir şekilde çözer. Danışmak istediğiniz tüm konularda; [email protected] adresine mail atabilir veya 0216 345 7424 numaralı telefonu arayarak bilgi alabilirsiniz.